เตือนใจ บุพศิริ...ประธานกลุ่มผู้บุกเบิกการปลูกแตงโมคุณภาพ

คุณเตือนใจ ในฐานะประธานกลุ่มผู้ปลูกแตงโม จังหวัดนครพนม ซึ่งเป็นผู้บุกเบิกการปลูกแตงโมคุณภาพและได้สร้างกลุ่มเกษตรกรผู้ปลูกแตงโมของนครพนมจนเข้มแข็ง และกลายมาเป็นผู้รวบรวมผลผลิตแตงโมคุณภาพรายใหญ่ที่สุดของประเทศไทยในปัจจุบัน ผลก็คือทำให้เกษตรกรทั้งเครือข่ายมีรายได้เพิ่มขึ้นอย่างมากจากเดิมที่มุ่งเน้นการปลูกพืชไร่อย่างเดียว ได้ส่งเสริมให้ปลูกทั้งปีรวม 4 อำเภอ ยกเว้นระหว่างเดือนมิถุนายน-สิงหาคม เนื่องจากมีฝนตกชุกไม่คุ้มกับการลงทุน จากการสำรวจล่าสุดมีเกษตรกรในความดูแล 250 ครอบครัว พื้นที่ปลูก 2,000 ไร่ เฉพาะสามีภรรยาจะให้ปลูกคนละ 5 ไร่ หากมีบุตรปลูกเพิ่มเป็น 7 ไร่ โดยเน้นให้ทำเอง ไม่จ้างแรงงาน ทำในลักษณะกลุ่มเครือข่าย ทำเองและส่งเสริมเพื่อป้อนผลผลิตออกสู่ตลาดต่อเนื่องตลอดทั้งปี รวมกลุ่มขายไม่ผ่านพ่อค้าคนกลาง เริ่มต้นทำตลาดเองและผลิตในคุณภาพเดียวกัน โดยมีการแลกเปลี่ยนความคิดเห็น ปริมาณผลผลิตแทบไม่พอจำหน่ายในพื้นที่และใกล้เคียง อย่าง ไรก็ตาม รายได้ที่ผ่านมาของเกษตรกรเมื่อหักรายจ่ายต่ำสุดต้องมีกำไร 8,000 บาท ต่อไร่ สูงสุด 15,000 บาท ต่อไร่

หลักคิดและการใช้ชีวิต

...

ความสามารถอันโดดเด่น

เทคนิคการผลิตแตงโมคุณภาพ
1. การเพาะกล้าแตงโม
การปลูกแตงโมแบบดั้งเดิมปลูกโดยหยอดเมล็ดลงหลุม หลุมละ 2-3 เมล็ด ซึ่งทำให้เปลืองเมล็ดพันธุ์ และเสี่ยงต่อการทำลายของแมลงปากกัด และโรคที่เกิดจากเชื้อรา อีกทั้งทำให้การเจริญเติบโตของแตงโมแต่ละหลุมไม่พร้อมกัน ยากต่อการปฏิบัติดูแลรักษาและไม่ประสบผลสำเร็จในการปลูกแตงโมช่วงฤดูฝนของจังหวัดนครพนม ซึ่งฝนตกชุกมาก กลุ่มผู้ปลูกแตงโม อำเภอศรีสงคราม จึงคิดแก้ไขปัญหา เพื่อลดการสิ้นเปลืองของเมล็ดพันธุ์ที่มีราคาแพง ได้ต้นกล้าที่แข็งแรง สม่ำเสมอ ปลอดจากเชื้อรา และพร้อมที่จะลงแปลงปลูก
การเตรียมเมล็ดพันธ์แตงโม โดยแช่น้ำอุ่น 4-6 ชั่วโมง ล้างให้สะอาด ซับด้วยผ้าขนหนูให้พอหมาด วัสดุเพาะเมล็ดใช้กระดาษทิชชูแผ่นใหญ่ วางซ้อนทับ 3 ชั้น พรมน้ำพอหมาด ๆ แล้ววางเมล็ดแตงโม 1,000-1,500 เมล็ดลงกลางกระดาษ พับห่อเป็นชุดๆ ตามปริมาณการใช้และนำผ้าขนหนูที่สะอาด ชุบน้ำบิดหมาดห่อเมล็ดแตงโมอีกชั้นหนึ่ง และเตรียมกระติกน้ำแข็งที่ปรับสภาพให้มีความอบอุ่นโดยการใช้น้ำร้อนเทใส่กระติกทิ้งไว้ 10 นาทีแล้วเทน้ำออก จากนั้นนำห่อเมล็ดแตงโมใส่กระติก ปิดฝาให้สนิท ทิ้งไว้ 48-50 ชั่วโมง เมล็ดก็จะเริ่มงอก
การเตรียมถุงเพาะกล้า ใช้ถุงใสขนาด 3 x 4 ซ.ม. กรอกด้วยดินปลูกซึ่งมีส่วนผสมของ หน้าดินป่าน้ำไม่ขัง: แกลบเผา: ปุ๋ยคอกเก่าค้างปี: อัตรา 7:2:1 ปรับสภาพดินปลูกด้วย ปูนขาว 1 กก. และเพิ่มธาตุอาหารด้วย ปุ๋ยสูตร 15-15-15 บดละเอียด 100 กรัม ต่อดินปลูก 100 กก. ก่อนจะผสมดินปลูก หน้าดินป่าถ้าเปียกต้องผึ่งในร่มให้หมาดหรือแห้ง กรอกดินปลูกลงถุงเพาะกล้าทิ้งไว้อย่างน้อย 3 วัน เพื่อลดความเป็นพิษ คลุมด้วยผ้าพลาสติกไม่ให้ดินเปียกฝนก่อนหยอดเมล็ด
การหยอดเมล็ดแตงโม เริ่มจากรดน้ำถุงเพาะด้วยบัวฝอยให้น้ำซึมลงครึ่งถุง ใช้ไม้เจาะดินและหยอดเมล็ดแตงโมที่เริ่มงอก โรยปิดทับด้วยดินบาง ๆ แล้วรดน้ำให้ชุ่ม ในช่วงกลางคืน 2 คืนแรกให้คลุมถุงเพาะด้วยพลาสติกเพื่อรักษาอุณหภูมิในดินให้อุ่น เมล็ดแตงโมจะงอกได้ดี ทำโครงไม้พร้อมที่จะคลุมด้วยพลาสติคเพื่อป้องกันฝน ดูแล รดน้ำจนกระทั่งอายุ 12-15 วัน ก็จะได้กล้าแตงไมที่แข็งแรง สม่ำเสมอพร้อมลงปลูกแปลงได้
2. การใช้นมสดป้องกันกำจัดเพลี้ยไฟในแตงโม
เพลี้ยไฟเป็นศัตรูที่สำคัญของแตงโม สามารถทำลายแตงโตตั้งแต่เริ่มปลูกจนถึงเก็บเกี่ยว ถ้าระบาดรุนแรงแตงโมจะชงักการเจริญเติบโต ยอดตั้ง ได้ผลผลิตน้อย ทำให้ประสบปัญหาการขาดทุน กลุ่มผู้ปลูกแตงโมอำเภอศรีสงคราม เดิมเมื่อพบการระบาดของเพลี้ยไฟต้องใช้สารเคมี ฉีดพ่นเพื่อป้องกันกำจัด ซึ่งมีปัญหาในเรื่องสารเคมีราคาแพง เป็นอันตรายต่อผู้พ่นและอาจมีสารพิษตกค้างในผลผลิต จากการบอกเล่าต่อ ๆ กันมา การใช้นมสดผสมน้ำฉีดพ่นแตงโมสามารถป้องกันกำจัดเพลี้ยไฟได้ กลุ่มจึงทดลองใช้ ซึ่งก็ได้ผล สามารถลดการระบาดของเพลี้ยไฟได้เป็นอย่างดี
วิธีการใช้นมสดผสมน้ำทำได้โดยใช้นมสดชนิดจืดพลาสตเจอร์ไรด์ 1 ลิตร ผสมน้ำ 100 – 200 ลิตร เพื่อป้องกันกำจัดเพลี้ยไฟ โดยฉีดพ่นครั้งแรกหลังจากปลูกแตงโมได้ 30 วัน และครั้งที่ 2 อายุ 40 วัน จะช่วยลดการระบาดของเพลี้ยไฟ และเป็นการให้ธาตุอาหารเสริมโดยเฉพาะแคลเซียมแก่แตงโม จากวิธีการดังกล่าวสันนิษฐานว่า ขณะที่ฉีดพ่นเพลี้ยไฟจะบินขึ้นทำให้น้ำนมถูกปีกเพลี้ยไฟ จะทำให้ปีกเหนียว ขยับตัวลำบาก บินไม่ได้ ขยายพันธุ์ไม่ได้และจะตายในที่สุด จึงลดการระบาดของเพลี้ยไฟได้เป็นอย่างดี
3. การใช้ถุงแกลบป้องกันเสี้ยนดินในการปลูกแตงโม
เสี้ยนดินเป็นแมลงศัตรูแตงโม มักเข้าทำลายในช่วงลูกแตงโมเริ่มสะสมน้ำตาลหรือหลังจากติดลูกแล้ว ประมาณ 20 วัน จนถึงเก็บเกี่ยว โดยการเจาะกินตรงจุดที่สัมผัสกับผิวดิน ทำให้ผลผลิตเน่าเสียหาย เป็นปัญหาที่พบมากที่สุดกับการปลูกแตงโมในที่ดอน การใช้สารเคมีป้องกัน กำจัด ทำให้ต้นทุนการผลิตสูง เกิดสารพิษตกค้างในผลผลิตเพราะอยู่ในระยะเก็บผลผลิต กลุ่มผู้ปลูกแตงโมอำเภอศรีสงคราม คิดแก้ไขปัญหา โดยรู้ในหลักการแล้วว่าลูกแตงโมต้องลอยห่างจากพื้นดิน ซึ่งเสี้ยนดินจะทำลายไม่ได้ โดยการปรับใช้วัสดุ อุปกรณ์ในพื้นที่ ในระยะแรกใช้กิ่งไม้ 2 ถ่อน วางใต้ลูกแตงโม ก็แก้ไขปัญหาจากเสี้ยนดินได้บาง แต่ก็มีปัญหาเรื่องการตัดไม้ ลูกแตงโมตกจากกิ่งไม้เพราะท่อนไม้ยุบลงดิน ทดลองใช้กล่องโฟมใส่อาหารวางรองก็แก้ไขปัญหาได้แต่ต้นทุนการผลิตจะสูง และพบว่าการใช้แกลบดิบใส่ถุงพลาสติกวางรองลูกแตงโม สามารถป้องกันเสี้ยนดินไม่ให้เข้าทำลายแตงโมได้ดีและเหมาะสมที่สุด ต้นทุนการผลิตต่ำ วัสดุหาได้ง่ายในพื้นที่ จึงแนะนำให้สมาชิกกลุ่มใช้ถุงแกลบรองลูกแตงโมเพื่อป้องกันเสี้ยนดินมาจนถึงปัจจุบัน
วิธีการทำถุงแกลบป้องกันเสี้ยนดินก็ทำง่าย เพียงใช้แกลบดิบใส่ถุงหูหิ้ว ขนาด 6x11 นิ้ว ให้มีความหนาอัดแน่นไม่ต่ำกว่า 3 ซ.ม. มัดปากให้แน่น วางคว่ำปากถุงลงดิน ยกลูกแตงโมวางขวางตะเข็บก้นถุง ซึ่งแตงโมจะเจริญเติบโตต่อไปและไม่ตกจากถุง จากการสังเกตเสี้ยนดินเจาะถุงพลาสติกเพื่อจะขึ้นมาหาลูกแตงโมบ้าง แต่ไม่ถึงลูกแตงโม สันนิษฐานว่า แกลบดิบมีความสากและความคมอาจมีผลต่อการกัดและระคายผิวของตัวเสี้ยนดิน
4. การรักษาคุณภาพแตงโม
ปัญหาเรื่องคุณภาพแตงโมไม่ได้มาตรฐาน ไส้ล้ม สีไม่สวย เนื้อไม่หวาน ถือว่าเป็นปัญหาใหญ่ของการตลาดแตงโม เพราะถ้าผิดพลาดเพียงครั้งเดียว อาจทำให้เสียตลาดและความเชื่อถือของลูกค้าได้ กลุ่มผู้ปลูกแตงโม อำเภอศรีสงคราม มีวิธีการรักษาคุณภาพแตงโมให้ได้มาตรฐานอยู่เสมอ โดยมีการตรวจสอบคุณภาพของแตงโมทุกแปลงก่อนเก็บเกี่ยวผลผลิตจำหน่าย เพื่อไม่ให้เกิดความผิดพลาด
การรักษาคุณภาพแตงโมให้คงสภาพสวย สด ได้ถึง 15 วัน และสามารถเก็บรักษาได้ยาวนานถึง 3 เดือนนั้น ทุกขั้นตอนการผลิตต้องปฏิบัติอย่างจริงจัง เอาใจใส่ มีความละเอียด เริ่มตั้งแต่การเตรียมดินจนถึงเก็บเกี่ยว โดยเฉพาะความสมดุลของน้ำและธาตุอาหาร จะทำให้แตงโมเจริญเติบโตสมบูรณ์ มีความแข็งแรง ผลผลิตก็มีคุณภาพและเก็บรักษาได้ยาวนาน และเทคนิคการปฏิบัติในระยะการเก็บเกี่ยวเป็นอีกวิธีที่มีผลต่อการรักษาคุณภาพแตงโม ได้แก่ งดการให้น้ำก่อนเก็บเกี่ยว 3-5 วัน เก็บผลผลิตช่วงเช้าขณะอากาศเย็น และตัดให้มีขั้วติดผลให้ยาวที่สุด รวมทั้งลดการกระแทกขณะขนย้าย วางกองสูงไม่เกิน 3 ชั้นบนพื้นแห้ง อากาศถ่ายเทได้ดี ป้องกันแดดและฝน ตลอดจนขนส่งผลผลิตในเวลากลางคืน

เกียรติประวัติและผลงาน

- รางวัลเกษตร ก้าวหน้า ประจำปี 2555 ของ ธนาคารกรุงเทพ
- ชนะเลิศการประกวดเกษตรกรดีเด่น (สาขาทำสวน) ระดับจังหวัดนครพนม
- ชนะเลิศการประกวดเกษตรกรดีเด่น(สาขาทำสวน) ระดับภาคอีสาน
- ชนะเลิศ การประกวดเกษตรกรดีเด่(สาขาทำสวน) ระดับประเทศ