เกษตรกรต้นแบบ
"สะอาด เมี้ยนแม้น : เลี้ยงแพะพลิกวิกฤติ จากชีวิตที่ล้มเหลว สู่ผู้มีรายได้ยั่งยืน"
05 มิถุนายน 2560
6,725 
อย่าคิดว่าทำไม่ได้
ทุกอย่างทำได้
เป็นไปได้เสมอ
คุณสะอาด เมี้ยนแม้น เกษตรกรจาก อ.บางบัวทอง จ.นนทบุรี
การเลี้ยงแพะนั้นสมัยก่อนยังไม่เป็นที่นิยมกันเท่าไหร่เพราะคนไทยส่วนใหญ่จะคุ้นเคยกับการเลี้ยงโคนมและกระบือกันมากกว่า จนมาช่วงไม่ถึงสิบปีที่ผ่านตลาดและความต้องการในการบริโภคผลิตภัณฑ์ที่ทำจากแพะนั้นเป็นที่ต้องการมากขึ้น ก็มีเกษตรหันมาลองดูกับการเลี้ยงแพะจนกลายเป็นกระแสอยู่ช่วงหนึ่ง แต่กระแสนั้นอาจอยู่ได้ไม่นานหากคุณประโยชน์ในการเลี้ยงแพะนั้นไม่ดีเพียงพอ ในเรื่องนี้คุณสะอาด เมี้ยนแม้น ย่อมรู้ดีเพราะคุณสะอาดเองเคยประสบวิกฤติการเงินจนเป็นหนี้มหาศาล แต่ก็ได้เจ้าแพะนี่แหละมาพลิกฟื้นการเงินของคุณสะอาดให้ยั่งยืนมั่นคงมาจนถึงทุกวันนี้
เป็นชาวนา ชาวสวน เลี้ยงปลา...กว่าจะมาเลี้ยงแพะ
เดิมทีคุณสะอาด เมี้ยนแม้น เกษตรกรจาก อ.บางบัวทอง จ.นนทบุรี ก่อนที่จะมาเลี้ยงแพะนั้น ก็ได้ทำนามาก่อน ซึ่งอาชีพทำนานี้เป็นอาชีพที่เป็นมรดกตกทอดมาตั้งแต่บรรพบุรุษ
“ก็ทำมาตั้งแต่เด็กครับ จนโตแล้วก็คิดว่าทำไมไม่รวยสักที แล้วทำไมไม่คิดทำไรให้รวยขึ้น สมัยก่อนผมได้รับข่าวสารก็แค่จากหนังสือพิมพ์กับ วิทยุเท่านั้น ก็ได้ความรู้จากการฟังการอ่าน”
คุณสะอาดบอกว่า ครั้งหนึ่งได้มีโอกาสเข้าไปดูการเลี้ยงโคนมของโครงการโคนมแห่งประเทศไทย ในตอนนั้นก็อยากทำแต่ใช้งบเยอะ พ่อแม่ก็ไม่เป็นด้วย คุณสะอาดจึงเก็บความคิดที่อยากทำไว้ก่อน แล้วก็ช่วยพ่อแม่ทำนาเหมือนเดิม
“นาที่ทำกับครอบครัว มีอยู่ประมาณร้อยไร่ครับ ตอนนั้นทำแบบระบบกงสี ถึงแม้จะมีร้อยไร่แต่เมื่อแบ่งกับพี่น้องแล้วมันก็ไม่พอกินอยู่ดี เราก็ถอดบทเรียนมาหลายอย่าง ทำอะไรได้บ้างก็ทำ ตอนนั้นผมเลือกทำมะม่วงเพราะมีคนเก่าที่ทำอยู่เค้าจะเลิกทำเราก็ไปขอพันธุ์เค้ามา แล้วก็ผมไปเรียนรู้จากมหาลัยเกษตร ภาควิชาพืชสวน ก็หาวิธีว่าจะทำไงให้มะม่วงออกนอกดู ตอนนั้นก็ประสบความสำเร็จ ก็มีรายได้ทั้งปี วันนึงได้พันกว่าบาท ทุกคนในบ้านเห็นว่าได้ดีก็มาช่วยกันใหญ่เลยครับ ตอนนั้นก็ทำมาสิบกว่าปี มีเงินเป็นกอบเป็นกำ ใช้หนี้สินได้เกือบหมด”
ฟังดูแล้วชีวิตของคุณสะอาดเหมือนจะดีขึ้น แต่ชีวิตคนเรามันก็ไม่แน่นอน ในปี38เกิดน้ำท่วมใหญ่ สวนมะม่วงของคุณสะอาด เสียหายหมด ก็เกิดความเครียดขึ้น “ตอนนั้นมูลค่าที่เสียหายนับล้านเลยครับ ไหนจะครอบครัวของพี่น้องเราอีก5ครอบครัวที่ยึดอาชีพทำสวนมะม่วงกับเรา ก็เครียดครับ”
แม้จะมีความเครียดแต่คุณสะอาดก็รู้ตัวดีว่าจะท้อไม่ได้ เพราะถ้าตัวเองหยุด คนอื่นๆก็จะแย่ไปด้วย คุณสะอาดก็พยายามฟื้นตัวขึ้นมาใหม่ให้ได้อีกครั้ง ด้วยการไปยืมหนี้สินมาเป็นทุนอีก
“ไปยืมเงินทุนมา ก็มาเริ่มที่การทำบ่อปลาครับ จะกลับไปทำสวนอย่างเดิมมันก็ยากแล้ว เพราะกว่าต้นไม้จะโต ก็คิดหาอะไรที่มันได้รายได้ในระยะสั้น ก็มีปลูกผักด้วย แต่สุดท้ายก็ไปไม่รอเดเพราะเราไม่เคยทำไม่มีประสบการ เป็นหนี้กับเฉพาะบ่อปลาก็ 5 แสนครับ ก็คิดผิดไปแล้วให้เป็นบทเรียน กลับมาตั้งสติคิดว่าจะทำไงต่อดี”
เข้าสู่อาชีพเกษตรกรผู้เลี้ยงแพะ...
ด้วยความที่เป็นคนที่ไม่ยอมแพ้ คุณสะอาดได้มีโอกาสเข้าไปคุยกับเจ้าหน้าที่จากกรมปศุสัตว์ คุซึ่งตอนนั้นเค้าก็มีโครงการช่วยเหลือเกษตรกร คุณสะอาดก็สมัครเข้าอบรม
“ตอนนั้นพออบรมเสร็จ กรมปศุสัตว์เค้าก็มีให้เลือกว่าเราจะทำอะไร ก็มีคนที่เลือกปลา เป็ด ไก่ ส่วนผมเลือกไม่ทันเค้า ก็เลือกเอาอันที่เค้าไม่เลือกกันก็เลือกแพะ โดยที่ตอนนั้นผมยังไม่ได้มีความรู้เรื่อวงแพะเลยนะ แต่ในใจก็คิดว่าอบยากทำอะไรที่ลงทุนครั้งเดียวแล้วไม่ต้องลงทุนอีก”
แล้วคุณสะอาดก็เริ่มเลี้ยงเริ่มศึกษาเกี่ยวกับการเลี้ยงแพะอย่างจริงจัง ทำตั้งแต่ปลายปี38 มาเรื่อยจนประสบความสำเร็จ “เลี้ยงแพะนี่ดีมากครับ ได้น้ำนมด้วย ลูกค้ามารับซื้อถึงที่ มีเท่าไหร่ก็ไม่พอขาย ผมทำเองทุกขึ้นตอนครับ พอเข้าปีที่2 ปีที่3 ก็ขยายโรงเรือนเพิ่มแพะเป็น 50-60 ตัว ซื้อมาด้วย ตอนหลังก็รู้ทิศทางของตัวเองแล้วว่าจะเอาดีทางไหน ก็ไปกู้เงิน ธ.ก.ส.ซะเลย 5 แสนบาท ปีเดียวคืนทุนเลยครับ แล้วก็ทยอยใช้หนี้ธนาคาร และหนี้อื่นๆจนหมด”
รายได้เฉลี่ยต่อเดือนคุณสะอาดบอกว่า ถ้าเมื่อสิบปีที่แล้ว ที่เริ่มเลี้ยงเข้าปีที่3 รายได้เกิน3แสนต่อปี แต่หลังน้ำท่วมปี54แพะตายไปเยอะ คุณสะอาดบอกว่าเหลือรายได้ปีละแสนกว่า แต่คุณสะอาดก็ยังมองโลกในแง่ดี เพราะอย่างน้อยคุณสะอาดก็ยังมีแพะไว้ขยายรากฐานใหม่ และตอนนี้ก็ไม่มีหนี้สินแล้ว
หลักในการใช้ชีวิตของคุณสะอาดก็ฟังดูเหมือนการถ่อมตนแต่มันก็เป็นหลักพื้นฐานที่จริงที่สุด “ผมยึดหลักการรู้จักตน คนบางคนใช้ของฟุ่มเฟือยเกินตัว มีน้อยแต่ใช้มาก หรือบางคนเห็นใครทำอะไรก็อยากจะทำด้วยทั้งที่ไม่ใช่สิ่งที่ตัวเองถนัด คนเหล่านี้ประสบความสำเร็จยาก เมื่อผมรู้ว่าเราต้องรู้จักตัวเองผมก็มาคิดว่ามีมีอะไร เท่าไหร่ และชอบอะไร ก็เอามาคิดหาวิธีให้อยู่กับสิ่งเหล่านนี้ได้อย่างมีความสุข”
แพะเป็นสัตว์ที่หาอาหารกินเองเก่ง
"การเลี้ยงแพะ..."
เมื่อพูดถึงการเลี้ยงแพะคุรสะอาดบอกว่ารูปแบบการเลี้ยงแพะมีทั้งหมดหลายรูปแบบ แบบแรกคือการเลี้ยงแบบปล่อย เป็นการเลี้ยงโดยปล่อยให้แพะหากินเองตามธรรมชาติ “ก็ให้พวกแพะผสมพันธุ์กันเอง ไม่ต้องเลี้ยงดูเป็นพิเศษอะไรนัก ของผมนี่ช่วงที่เลี้ยงแรกๆจะพาไปเลี้ยงตามบริเวณที่มีหญ้า ในช่วงกลางวันก็จะต้อนให้อยู่ที่มีร่มเงา ตอนนั้นไม่ได้สร้างคอกหรือโรงเรือน แต่จะปล่อยให้อาศัยตามร่มไม้ครับ” ต่อมาไม่นานเมื่อมีจำนวนแพะมากขึ้น คุณสะอาดก็เริ่มสร้างโรงเรือน “เรียกว่าเป็นการเลี้ยงแบบกึ่งขังคอกครับ ลักษณะก็คล้ายกับการเลี้ยงแบบปล่อย แต่จะมีการสร้างคอกหรือโรงเรือนสำหรับกักขังในตอนกลางคืน ตอนแรกๆก็สร้างแต่แบบที่มีแต่หลังคาเท่านั้นครับ ตอนหลังก็เป็นคอกไปเลย กลางคืนเอาเข้านอนตอนเช้าก็จะต้อนให้แพะออกหากินตามทุ่งหรือที่มีหญ้าตามเดิม”
คุณสะอาดบอกว่าแพะเป็นสัตว์ที่หาอาหารกินเองเก่งและสามารถกินอาหารได้หลายชนิด แต่ไม่ชอบกินพืชอาหารชนิดเดียวกันเป็นเวลานาน ๆ จะเลือกกินพืชอาหารหลายชนิดสลับกันไป พืชอาหารบางชนิดที่วัวไม่กิน แต่แพะยังกิน
“ตามปกติแพะจะกินหญ้าสดประมาณร้อยละ 10 ของน้ำหนักตัวเองครับ ปัจจุบันทุ่งหญ้าสาธารณะมีจำนวนลดน้อยลง ผมก็เลยใช้วิธีไปหาอาหารจากแหล่งอื่นๆมาให้แพะครับ ก็เลือกอันที่เสียค่าใช้จ่ายน้อยที่สุด”
คุณสะอาดบอกว่าการเลี้ยงดูแพะอย่างถูกต้องและเหมาะสม จะช่วยให้แพะสามารถแสดงประสิทธิภาพการผลิตน้ำนมได้เต็มที่ ซึ่งการเลี้ยงดูแพะก็ไม่ได้มีขั้นตอนและเทคนิคเฉพาะที่ยุ่งยาก แค่ผู้เลี้ยงต้องให้ความเอาใจใส่ต่อการจัดหาปัจจัยการผลิตที่แพะต้องการใช้ในการดำรงชีวิตและการให้ผลผลิตเท่านั้น
คุณสะอาดบอกอีกว่าเกษตรกรมีเป้าหมายและรูปแบบการเลี้ยงแพะที่แตกต่างกัน ทำให้มีการจัดการดูแลที่แตกต่างกันออกไป อย่างไรก็ดี การจัดการเลี้ยงดูแพะในช่วงการเจริญเติบโตระยะต่าง ๆมีการจัดการเลี้ยงดูที่สำคัญที่ต้องปฏิบัติ
“แม้จะมีวิธีเลี้ยงที่แตกต่างกัน แต่หลักๆที่ต้องทำเหมือนๆกันคือ พ่อพันธุ์ นั้นคนเลี้ยงควรคัดเลือกแพะเมื่ออายุ 3 เดือน โดยเลือกตัวที่มีลักษณะดี แข็งแรงสมบูรณ์ และไม่มีอาการผิดปกติไว้เป็นพ่อพันธุ์ แล้วแยกเลี้ยงให้มีความสมบูรณ์ ให้ออกกำลังกายสม่ำเสมอ เพราะแพะตัวผู้จะเริ่มแสดงอาการเป็นหนุ่มเมื่ออายุ 4 – 5 เดือน แต่จะผสมพันธุ์ได้ตอนอายุมากกว่า 8 เดือนครับ” คุณสาะอาดเสริมว่าช่วงใกล้ฤดูผสมพันธุ์ แพะเพศผู้จะปัสสาวะรดตัวเองโดยเฉพาะบริเวณท้องและอก ต่อมาพ่อแพะจะแสดงอาการม้วนปาก นอกจากนี้ต่อมกลิ่นที่ฐานเขาจะทำงานส่งกลิ่นเพศผู้ออกไป พ่อพันธุ์ที่มีอายุ 1–2 ปี สามารถคุมฝูงแม่พันธุ์ได้ 10–15 ตัว และพ่อพันธุ์ที่มีอายุ 2–5 ปี สามารถคุมฝูงแม่พันธุ์ได้ 20–40 ตัว โดยเฉลี่ยแล้วจะใช้พ่อพันธุ์ 3 ตัวคุมฝูงแม่พันธุ์ 100 ตัว แม่พันธุ์ แพะสาวจะเริ่มเป็นสัดเมื่ออายุ 3–4 เดือน แต่ในช่วงนี้จะยังไม่ให้ผสมพันธุ์เพราะแพะยังเจริญเติบโตไม่เต็มที่ จะรอจนกว่าแพะมีอายุประมาณ 8–10 เดือน จึงจะจัดให้มีการผสมพันธุ์
แม้การเลี้ยงแพะในปัจจุบันจะมีอยู่หลายรูปแบบ แต่คุณสะอาดก็ยังเน้นยำเรื่องของการทำแบบพอเพียงเพื่อไม่ให้เกิดการขาดทุนและประคองอาชีพเลี้ยงแพะให้ไปต่อได้อย่างมั่นคง คุณสะอาดแนะนำเทคนิคการเลี้ยงแพะแบบลดต้นทุนโดยที่เรื่องของหาอาหารเป็นสำคัญ “ถ้าจะลดต้นทุนเรื่องอาหารนี่ เทคนิคผมคือผมจะไปเอาอาหารพืชผักที่เหลือๆในตลาด อย่างพวกเปลือกข้าวโพด เปลือกขนุน หรือพวกกากถั่วเหลืองนี่วันนึงผมได้เป็นร้อยโลเลยนะ ผมได้มาเยอะก็มาแบ่งให้คนอื่นๆบ้างพึ่งพากันไปการเลี้ยงแพะถ้าเลี้ยงแบบสมัยใหม่จะต้นทุนสูงมาก การซื้ออาหารเอย ไหนจะต้องจ้างคนตัดหญ้ามาให้แพะกินอีก เราใช้วิธีหาอาหารเหลือๆมาให้แพะกินดีกว่า”
นอกจากการให้อาหารแบบประหยัดแล้ว เรื่องของความเจ็บป่วยและการรักษาแพะคุณสะอาดก็ให้ความสำคัญถึงความปลอดภัยและประหยัดในเวลาเดียวกัน “ มันก็เป็นภูมิปัญญามาจากผู้เฒ่าผู้แก่ ผมใช้ยาสูตรโบราณในการรักษาแพะครับ พวกสมุนไพรมันประหยัด ถ้าแพะป่วย มีพยาธิ ก็ใช้ใบข่อยใบกระแตให้แพะกิน ช่วยเรื่องการขับพยาธิ ถ้าไข้ก็บอระเพ็ดแต่ ถ้าเป็นหนักมีพยาธิเยอะ ก็ใช้กล้วยดิบให้แพะกิน แพะเล็กก็คั้นน้ำกรอกปากก็หาย แพะท้องเสีย เป็นบิด ก็คั้นเหลือแต่กากเอาน้ำไปกรอก ถ้าแพะตัวไหนที่ กินหญ้าสดมามากจนท้องอืด ใหญ่ แน่นไม่กินอะไร ผมก็ใช้น้ำมันพืชหรือระหุ่งนี้แหละครับกรอกปากให้แพะกิน ไปซักครึ่งชั่วโมงก็หายปกติ มันเป้นวิธีแบบโบราณ ถ้าให้หมอปัจจุบันฉีดยานอกจากค่าใช้จ่ายแล้วแพะอาจหัวใจวายตายได้ มันเป็นเทคนิคที่เราควรศึกษาไว้จะช่วยเราได้เยอะ ตอนแรกผมก็เลี้ยงแบบสมัยใหม่อย่างเดียว ตอนหลังก็ศึกษาหาความรู้เอาสูตรโบราณนี่แหละครับ”
เรื่องนึงที่เราสามารถลดต้นทุนได้ก่อนจัดส่งนมก็คือ การพาสเจอร์ไรส์แบบบ้านๆ คุณสะอาดบอกว่าถ้าใช้เครื่องพาสเจอร์ไรส์จะทุนสูง เอาแบบประหยัดก็ใช้วิธีต้มหรือตุ๋นเอา “เอานมตั้งไฟให้พอได้อุณหภูมิพอดีๆ อย่าให้เดือด แค่ควันขึ้นก็พอ แล้วเอานมที่เกือบเดือดนั้นมาน็อกในน้ำเย็น ถ้าเย้นมากใส่น้ำแข็งจะน็อกได้ไวหน่อย รอให้นมอุณหภูมิต่ำแล้วค่อยบรรจุขวดส่งลูกค้าได้เลย ถ้าเอาเข้าตู้เย็นจะอยู่ได้15วัน แต่ถ้าพรีชก็อยู่ได้ถึงเดือนนึง”
คุณสะอาดเลี้ยงแบบปล่อยและขังในโรงเรือนตอนกลางคืน แพะสมบูรณืแข็งแรง
กลุ่มผู้เลี้ยงแพะลูกผสมเพื่อจำหน่ายเนื้อและนม
คุณสะอาด เมี้ยนแม้น
53 หมู่ 2 บ้านคลองลำลี
ต.ละหาร อ.ละหาร
จ.นนทบุรี 11110
